انواع بریس فلج مغزی (CP): مزایا و قیمت ارتزهای فلج مغزی

فلج مغزی یک بیماری است که به دلیل آسیب‌دیدگی بخشی از مغزی که کنترل توانایی‌های ما در استفاده از عضلات و بدن را به عهده دارند اتفاق میافتد. غالباً آسیب‌دیدگی ممکن است قبل از تولد، گاهی اوقات حین تولد یا بلافاصله پس از تولد اتفاق بیفتد. علائم فیزیکی معمولاً در چند سال اول عمر دیده می‌شوند. نوزادان مبتلا به فلج مغزی متناسب با سن خود رشد نمی‌کنند به طور مثال نمی‌توانند به موقع غلت بخورند، بنشینند، چهار دست و پا راه بروند، لبخند بزنند یا راه بروند.

فلج مغزی ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. در فلج مغزی خفیف ممکن است بدترکیب باشد. فلج مغزی متوسط باعث می‌شود که کودک لنگان، بی حال و شل راه برود. وی ممکن است در این صورت کودک به برسی پا یا عصا نیاز داشته باشد. در فلج مغزی همه بخش‌های توانایی‌های فیزیکی کودک تحت تأثیر قرار می‌گیرد. کودکان مبتلا به فلج مغزی متوسط یا شدید باید از ویلچر و تجهیزات دیگر استفاده کنند.

 علل ابتلا به فلج مغزی چیست؟

ابتلا به فلج مغزی دلایلی مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیب‌دیدگی سر
• زردی
• روماتیسم مفصلی
• سرخچه (سرخک آلمانی)
• بیماری‌های مرتبط با تولد زودرس
• سکته مغزی (به دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف که برخی از آنها هنوز ناشناخته هستند)

نشانه‌ها 

علائم ابتلا به فلج مغزی در هر فرد متفاوت بوده و ممکن است به مرور زمان تغییر یابد. برخی از علائم ابتلا به فلج مغزی عبارتند از:

• آهنگ رشد و دست‌یابی کودک به نقاط عطف رشد مانند غلتیدن، نشستن، چهار دست و پا راه رفتن، خندیدن یا راه رفتن کند است.
• ضعف در یک (همی پلاژی) یا چند اندام (دست‌ها و پاها)
• ایستادن و راه رفتن روی نوک انگشتان پا
• اختلال در انجام حرکات ظریف (مانند نوشتن یا استفاده از قیچی)
• اختلال در حفظ تعادل
• راه رفتن به طور غیرعادی با یک پا یا کشیدن پا
• حرکات غیرارادی
• آبریزش زیاد از دهان

 ابتلا به فلج مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان ممکن است به روش‌های زیر ابتلا به فلج مغزی را تشخیص دهند:

• آزمایش توانایی‌های حرکتی و رفلکس‌ها
• بررسی سوابق پزشکی
• انجام آزمایش‌های تخصصی متنوع

با این که ممکن است علائم به مرور زمان تغییر کنند اما بر اساس تعریف، فلج مغزی یک بیماری پیش‌رونده نیست بنابراین اگر بیمار مشکلات پزشکی دیگری نیز پیدا کرد ممکن است بیماری او چیزی به غیر از فلج مغزی باشد.

فلج مغزی چگونه درمان می‌شود؟

هیچ درمان استانداردی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی وجود ندارد. برخی روش‌های درمانی برای درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی عبارتند از:

• درمان‌های فیزیکی
• درمان‌های شغلی
• مصرف داروهای خوراکی
• سم بوتالینیوم
• گفتار درمانی
• رفتار درمانی
• داروهای مورد استفاده برای کنترل تشنچ و اسپاسم­های عضلانی
• استفاده از بریس‌ها و ارتوزهای مخصوص برای جبران عدم تعادل عضلانی
• استفاده از اسپلینت برای بهبود عملکردهای عضلانی
• عمل‌های جراحی ارتوپدی برای رفع انقباضات یا بهبود عملکرد
• مشاوره برای تأمین نیازهای عاطفی و فیزیولوژیکی

 تجهیزات ارتوز چیست؟

یک روش ساده برای توصیف تجهیزات ارتوز این است که آنها بریس‌هایی هستند که به بزرگسالان یا کودکان پوشانده می‌شوند. در واقعیت، بریس‌ها ابزارهای پیچیده‌ای هستند که به کاهش برخی بیماری‌های فیزیکی فرد کمک می‌کنند. مواد مورد استفاده برای ساخت این بریس‌ها، نحوه پوشیدن و نقش مورد انتظار استفاده از این بریس‌ها در رشد کودک باید متناسب نیازهای عملکردی و ساختاری وی باشد.

در بسیاری از موارد، این ارتوزها بر اساس ویژگی‌های فیزیکی کودکان به صورت پیش‌ساخته ارائه می‌شوند که در سایزهای مختلف تولید می‌شوند. با رشد کودک و تغییر کردن بدن وی، ابزارهای ارتوزی باید اصلاح شده و تعویض شوند.

کاربرد بریس 

ارتوزها برای تسکین برخی بیماری‌های زیر طراحی شده‌اند:

• دررفتگی زانو یا لگن
• حرکات اسپاسمی
• اصلاح، محدود کردن یا پیشگیری از ناهنجاری‌ها و بدشکلی‌ها
• پروناسیون کم (قوس‌های از بین رفته، چرخش رو به بیرون پا به دلیل ضعف عضلانی)
• پروناسیون شدید (قوس‌های شدید، چرخش رو به بیرون پا به دلیل افزایش حجم عضلات)
• بی‌ثباتی مقطعی و متناوب (حرکات ناهنجار و ناهماهنگ در پاها)
• افتادگی پا (افتادگی جلوی پا به دلیل ضعف عضلانی)
• اورسیون (چرخش به سمت بیرون)
• اینورسیون (چرخش به سمت داخل)

 جنس ارتوزها 

بافت ارتوزهای می‌تواند به شکل‌های زیر باشد:

• سخت
• نیمه نرم
• نرم

ارتوزها از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از:

• فلز
• فیبرهای کربنی
• چرم
• فلزات
• پلاستیک
• پلیمرهای پلاستیکی
• لاستیک

 هدف از درمان با ارتوز چیست؟

تخمین رده می‌شود که حدود دوسوم از کودکان مبتلا به فلج مغزی توانایی راه رفتن و حرکت کردن دارند اما به دلیل ماهیت فلج مغزی – و اثرات آن بر عضلات، مفاصل و الگوهای حرکتی – راه رفتن به صورت عادی برای آنها چالش‌برانگیز است. اگر استفاده از یک ارتوز به کودکان در ایجاد یک الگوی عادی برای حرکات مفاصل و عضلات کمک کند بخشی موفقت آمیز از برنامه درمانی محسوب می‌شود.

ارتوزها به طرق زیر به درمان بیماری کمک می‌کنند:

• ایجاد یک ثابت اولیه برای حرکات
• کمک به راه رفتن چابک
• کاهش اثرات اسپاسم­های عضلانی در اندام‌ها
• ایجاد محیطی که در آن کودک بتواند قدم‌های قابل تکرار بردارد
• کاهش مصرف انرژی در هنگام حرکت
• کمک به تغییر وضعیت بین نشستن و ایستادن
• کاهش یا حذف کشش بیش از حد زانو و لگن و برداشتن قدم‌های اشتباه
• افزایش توانایی عملکردهای فیزیکی و روانی کودک
• تقویت عضلات ضعیف شده
• کنترل عدم تعادل‌های عضلانی
• اصلاح ناترازی­های اسکلتی
• جلوگیری از بدشکلی‌ها
• تأمین پایداری اولیه برای تکیه کردن

بازآموزی نحوه ایستادن و قدم برداشتن

از نظر حرکتی می‌توان از ارتوزهای اندام‌های تحتانی به صورت مجزا یا ترکیبی استفاده کرد تا به ثبات و پایداری کودک کمک شود. این مهم با محدود کردن برخی حرکات نامنظم و ناهنجار به دست می‌آید تا کودک بتواند نحوه ایستادن و گام برداشتن را دوباره بیاموزد.

 تراز کردن دوباره اندام‌های آسیب‌دیده 

به علاوه، تراز کردن دوباره اندام‌های آسیب‌دیده به اصلاح بدشکلی‌های انعطاف‌پذیر، توقف پیشروی بدشکلی‌های ثابت و انتقال وزن بدن بیمار به گونه‌ای که از اعمال فشار وزنی روی عضلات و مفاصل آسیب‌دیده اجتناب شود کمک می‌کند.

 اصلاح راه رفتن روی نوک انگشتان پاها 

برای کودکان مبتلا به فلج مغزی، بدشکلی‌های مفاصل حرکتی ناشی از عدم تعادل عضلانی یک مشکل آزاردهنده است که با استفاده از ارتوزها درمان می‌شود. یک بیماری شایع در کودکان مبتلا به فلج مغزی این است که این کودکان تمایل دارند که به جای راه رفتن روی کف پا، روی نوک انگشتان پای خود راه بروند. این عارضه را می‌توان به مرور زمان با استفاده از ارتوزهای مچ پا که به پایداری و تقویت عضلات و مفاصل پا و مچ پا کمک می‌کنند درمان نمود.

 سطح عملکرد بالاتر 

از آنجا که ۸۰ درصد کودکان مبتلا به فلج مغزی به اسپاسم عضلانی نیز دچار هستند، مداخلات ارتوپدی اثر زیادی بر مکانیزم­های بدن آنها دارد. زمانی که کودک ثبات اولیه برای حرکت را به دست آورد، سطح عملکرد او نیز بهبود می‌یابد که برخی از مصادیق آن عبارتند از:

• افزایش دامنه حرکتی
• تقویت عضلات
• افزایش استقامت
• افزایش هماهنگی و توازن
• افزاش طول گام‌ها
• افزایش کنترل بر حرکات اسپاستیک

مزایای استفاده از بریس

از منظر عملی، هدف از اقدامات ارتوپدی، افزایش کیفیت زندگی کودکان مبتلا به فلج مغزی است. برخی افزایش استقلال به بهبود توانایی‌های حرکتی

• کاهش استرس و خستگی
• کاهش احتمال زمین خوردن یا آسیب‌دیدگی
• تمرکز خود را از نیاز به تحرک برداشته و بر لحظات با خانواده بودن، بازی کردن، ایجاد ارتباط و انجام کارهای مورد علاقه متمرکز شوید.

 دسته‌بندی کلی بریس‌های بیماران فلج مغزی

معمولاً، دو دسته ارتوز وجود دارد:

• ارتوزهای عملکردی – برای حمایت از بیومکانیک شکم، اصلاح بدشکلی‌های مختلف پا و پشتیبانی از عملکردها طراحی شده‌اند.
• ارتوزهای کمکی – معمولاً شامل ارتوزهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند بریس‌ها، اسپیلنت ها، گچ‌ها، پلیت های راه رفتن، کفی‌های مخصوص پاشنه یا کف پا می‌شود – که عموم مردم برای تسکین درد پا، تسکین قسمت‌های حساس، کاهش فشار، بازتوزیع وزن و کاهش مشکلات جزئی پا مورد استفاده قرار می‌دهند.

ارتوزها ممکن است هم از نوع عملکردی باشند و هم از نوع کمکی.

 چه تجهیزاتی برای کمک به حرکت در بازار وجود دارند؟

ارتوزها بر اساس قسمتی از بدن که برای آنها ساخته شده‌اند، دسته‌بندی می‌شوند. بسته به نیازهای فیزیکی کودک، وی ممکن است به بیش از یک ارتوز نیاز داشته باشد.

ارتوزها انواع مختلفی دارند که عبارتند از:

• ارتوزهای پا – شامل کفی‌های طبی می‌شود که در کفش‌ها قرار داده می‌شوند تا وزن را روی پاها توزیع کرده و تعادل را برقرار نمایند، همچنین ضربات را جذب کرده و فشارهای وارده را کاهش می‌دهند. این نوع کفی‌ها سخت یا نرم هستند و ممکن است بر اساس سفارش مشتری ساخته شده یا در سایزهای مختلف موجود باشند. همچنین می‌توان از کفش‌های طبی نیز استفاده کرد.
• ارتوزهای پا – مچ پا – این‌ها بریس‌های نیمه سخت و L -شکل هستند که به ثبات و پایداری هر دو پا و مچ‌های آنها کمک کرده تا عضلات و مفاصل آنها تراز شود. بریس‌ها تا روی ساق پا را می‌گیرند و معمولاً از فلز یا پلاستیک سخت ساخته می‌شوند؛ این بریس‌ها، بندهایی دارند که می‌توان از آنها برای محکم کردن بریس در محل مورد نظر استفاده کرد و پا، مچ پا و قسمت پایین پا را به این وسیله ثابت نگه داشت. این بریس‌ها برای اصلاح افتادگی پا نیز به کار برده می‌شوند.
• ارتوزهای ران – زان – مچ پا – این ارتوزها دارای بند، کمربند، کمربند لگنی و ارتوزهای زانو – مچ پا هستند که فرد کمک می‌کنند تا بتواند موقعیت بدن خود را صاف نگه دارد به طوری که زانوهای او در مرکز قرار گیرند.
• ارتوزهای زانو – مچ پا – این ارتوزها زانو، مچ پا و پا را تثبیت کرده و امکان انجام عملکردهای و حرکات صحیحی را فراهم می‌کنند. این نوع ارتوزها دارای یک لولای مکانیکی یا الکتریکی هستند و استفاده از آنها در زمانی که کودک دچار محدودیت‌های حرکتی در پاهای خود است مفید واقع می‌شود بنابراین استفاده از این بریس‌ها می‌تواند به کودک در آموزش راه رفتن کمک کند.
• ارتوزهای زانو – این بریس‌ها برای حمایت و تراز کردن زانوها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ این بریس‌ها از بالای زانو تا زیران را می‌پوشانند.
• ارتوزهای ستون فقرات – در صورتی که کودک نیاز به حمایت و تراز کردن قسمت بالای بدن خود داشته باشد، استفاده از این نوع ارتوز می‌تواند به وی در ایستادن و نشستن کمک کرده و استفاده از آن به خصوص اگر کودک در کنترل بدن خود محدودیت داشته باشد بسیار مؤثر واقع می‌شود.
• ارتوزهای بدن – ران – زانو – مچ پا – پا – این ارتوزها همان ارتوزهای ران – زانو – مچ پا – پا هستند که ارتوز ستون فقرات نیز به منظور کنترل حرکات بدن و تراز کردن ستون فقرات به آن اضافه شده است. غالباً از این ارتوزها برای افراد مبتلا به پاراپلاژی استفاده می‌شود.
• بریس‌های پیشگیرانه – این نوع بریس‌ها سخت بوده و دارای لولای زانو هستند. از این بریس‌ها غالباً برای افرادی که دچار آسیب‌دیدگی زانو شده‌اند استفاده می‌شود.

 کفش‌ها و کفی‌ها 

برخی کفش‌ها و کفی‌های با اهداف ارتوپدی طراحی شده‌اند که برخی از آنها عبارتند از:

• کفش‌های ارتوپدیک
• کفش‌های اصلاحی
• تأمین‌کننده‌های قوس کف پا
• کفش‌های اصلاحی پاشنه
  • پاشنه‌های ضربه‌گیر
  • پاشنه‌های گسترده
  • پاشنه‌های بلند
  • تقویت‌کننده یک طرف پاشنه کفش
  • گوه پاشنه
  • گودی قسمت داخلی کف پا
  • محافظ متاتارسال
  • پدهای متاتارسال
  • راکت بار
  • پد قوس کف پا
  • تقویت‌کننده کف کفش
  • گوه قوس کف پا
  • استیل بار
  • محافظ انگشتان پا

لطفاً توجه داشته باشید که انواع دیگر ارتوزها برای استفاده در قسمت فوقانی بدن نیز وجود دارند که در این مقاله در مورد آنها توضیحی داده نشده است زیرا موضوع اصلی و تمرکز ما بر ارتوزهای حرکتی است.

 والدین چگونه می‌توانند به کودک خود از نظر روانی و فیزیکی کمک کنند تا بتواند از این تجهیزات استفاده نماید؟ 

حتی اگر یک ارتوز، متناسب باشد، ممکن است کودک در استفاده از آنها همکاری نکند. گاهی اوقات بسته به برنامه درمانی کودک، وی ممکن است نیاز داشته باشد که از این بریس‌ها به طور مستمر و مدام – به جز در حمام – استفاده نماید بنابراین قابل درک است که کودک احساس ناراحتی داشته باشد.

اگر استفاده از این ارتوزها برای کودک ناراحت‌کننده باشد ممکن است وی در استفاده از آنها با شما همکاری نکند. برای افزایش راحتی کودک می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• باید مطمئن شوید که ارتوزها به درستی بسته شده‌اند و شل نیستند. شل بودن آنها باعث می‌شود که به پوست ساییده شده و باعث تحریک پوست شوند.
• پوست کودک را به طور مرتب بررسی کنید. درد، قرمزی، تاول‌ها، پینه و تورم را روی پوست بررسی کنید تا مطمئن شوید که پوست کودک آسیبی ندیده است. از پزشک بپرسید که چگونه می‌توان ارتوز را روی پوست محکم بست. پزشکان کاهی اوقات استفاده از الکل، پودر نشاسته، کرم‌ها، لوسیون‌ها یا پودها را برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی پوست پیشنهاد می‌کنند.
• اگر پوست شما جراحت پیدا کرده یا به طور مشهودی دچار آسیب‌دیدگی شده است تا زمان بهبودی آن نباید از بریس‌ها استفاده کنید.
• از پزشک خود بپرسید که چه نوع لباسی باید بین پوست و بریس پوشیده شود. برخی پزشکان استفاده از لباس‌های با جنس پیما یا پنبه را توصیه می‌کنند. مراقب باشید که این لباس‌ها، فشار اضافی بر بدن وارد نکرده و خیلی سفت نباشند. باید توجه مضاعف داشته باشید که درزها و قسمت‌های داخلی لباس باعث تحریک پوست نشوند.
• از تأمین‌کننده بخواهید که دستورالعمل و برنامه زمان‌بندی روزانه برای استفاده تدریجی از این بریس‌ها را به شما ارائه کند.
• انگشتان پا که بیرون از ارتوز قرار می‌گیرند ممکن است قرمز یا دردناک شوند که نشان می‌دهد که کودک رشد کرده و سایز ارتوز برای او کوچک شده است.
• در تمیز نگه داشتن، مراقبت و نگهداری از ارتوز اهتمام داشته باشید
• ارتوز را به طور مرتب چک کنید که ترک، پارگی یا پوسیدگی نداشته باشد.
• به قسمت‌هایی که ممکن است نیاز به تعویض داشته باشند توجه داشته باشید.
• ممکن است بعضی کودکان در هنگام استفاده از این ارتوزها خیلی عرق کنند. باید لباس‌های آنها را یک یا دو مرتبه در روز عوض کنید و از لباس‌هایی که با مواد مناسب تولید شده‌اند استفاده کنید. برخی ارتوزها این امکان را دارند که در آنها سوراخ‌هایی برای تبادل هوا تعبیه شود تا به کاهش تعریق کودک کمک کند.

از آنجا که استفاده از ارتوزها یک بخش مهم از برنامه درمان کودک است، والدین باید در مورد انتظارشان از انجام این مداخلات درمانی و تأثیر استفاده از این ارتوزها در تندرستی و عزت نفس کودک مکالمه‌ای باز و صریح داشته باشند.