لغزش مُهره، سرخوردگی مهره یا اسپوندیلولیستزیسیا عنوانی است که برای سرخوردن یک مهره ستون فقرات روی مهره‌ای دیگر به کار می‌رود. این مشکل بیشتر در ناحیه پایینی کمر در ستون فقرات کمری رخ می‌دهد. در صورت وجود سرخوردگی مهره، از آنجا که یک ( یا چند) مهره از تراز و جایی که باید خارج شده‌اند احتمالا ایفای نقش پشتیبانی ستون فقرات برای آن سخت می‌شود. این مساله می‌تواند باعث شود عضلات مجبور شوند بیشتر کار کنند، و در نتیجه بیش از حد خسته شده و دردناک شوند. برای حمایت از ناحیه پایینی کمر ، ممکن است پزشک لازم ببیند بیمار برای مدتی از یک بریس یا کمر بند طبی یا شکم بند استفاده کند.
متخصصین کلینیک توانبخشی و فیزیوتراپی امید پس از بررسی دقیق با رویکرد پلکانی ممکن است به شما توصیه کنند برای پشتیبانی ناحیه پایینی کمر و جلوگیری از ایجاد انحناهای غیر معمول در ستون فقرات از یک بریس یا کمربند طبی استفاده کنید. پزشکان می‌توانند یک بریس راحت و مخصوص خود شما برایتان آماده کنند. به طور کلی، پزشکان توصیه می‌کنند همه مواقع به جز زمان استراحت ، از بریس استفاده کنید. پزشک تعیین خواهد کرد چه نوع بریسی برای شما مناسب است و چه مدت باید از آن استفاده کنید. رای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره ۰۹۰۲۵۸۰۴۴۱۳ تماس حاصل نمایید.
سُرخوردگی مهره چه انواعی دارد؟
سُرخوردگی مهره به درجات مختلفی بر اساس میزان لغزش یک مهره روی مهره دیگر دسته بندی می‌شود. این درجات لغزش در زبان پزشکی مرحله یا شدت یا گرید (Grade) نامیده می‌شوند. بر این اساس در مرحله یک درجه لغزش ۰٪ تا ۲۵٪ ، در مرحله دو ۲۵٪ -۵۰٪، در مرحله سو ۵۰٪ تا ۷۵٪، در مرحله چهار ۷۵٪ -۱۰۰٪ و در مرحله پنج بیشتر از ۱۰۰٪ است.
لغزش مهره ممکن است به صورت مادرزادی (از بدو تولد) به شکل ارثی و یا در نتیجه یک آسیب‌دیدگی و یا دژنراسیون به وجود آمده باشد.
علل سُرخوردگی مهره کمر چیست؟
سُرخوردگی مهره کمر در کودکان، اغلب به دلیل وجود یک نقص و یا آسیب‌دیدگی در بخشی از مهره‌های کمری که به زائدهٔ خاری متصل می‌شود (به نام پارس اینترآرتیکولاریس یا قسمت بین مفصلی) ایجاد می‌شود. متخصصان پزشکی “گسستگی” این استخوان (نقص در بخش‌های بین‌مفصلی) را مُهره‌کافت یا اسپوندیلولیزیس می‌نامند که منجر به لغزش کل جسم مهره یا سُرخوردگی مهره می‌شود.
در بزرگسالان ممکن است مُهره‌کافت دژنراتیو منجر به سرخوردگی مهره شود. دژنراتیو شدن دیسک مهره‌های گردنی یا کمری نیز ممکن است باعث ایجاد سُرخوردگی مهره در بزرگسالان شود. خود این مساله هم می‌تواند منجر به سُرخوردگی مهره در مهره‌های بالا و پایین دیسک فرسوده شود.
علایم و نشانه‌های لغزش مهره چیست؟
لغزش مهره معمولا نشانه و علامتی ندارد. این مشکل معمولا زمانی باعث بروز علائم می‌شود، که باعث تحریک بافت عصبی شود، چه در بخشی از طناب نخاعی که در نزدیکی آن قرار گرفته و چه در اعصاب نخاعی مجاور. چنین علائمی شامل درد پایین کمر، همچنین درد، بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف یک یا هر دو پا است. این مشکل می‌تواند منجر به پا درد ، سختی در راه رفتن ، بی‌اختیاری ، بی‌خوابی و ناتوانایی در انجم دادن کارها منجر شود. سُرخوردگی مهره می‌تواند منجر به تنگی کانال نخاعی همراه با درد دست و پاها در هنگام حرکت منجر شود.
پوردگی مهره با علائمی چون سابقه درد مزمن، بی حسی، سوزن سوسزن شدن و ضعف اندام‌ها تشخیص داده می‌شود. پزشکان برای اطمینان از تشخیص خود از تصاویر اشعه ایکس کمک کرده و بدین وسیله تصویری از وضعیت سرخوردگی مهره نیز به دست می‌اورند. برای تصویربردای از لغزش مهره ممکن است از سی تی اسکن یا ام آر آی نیز استفاده شود.
هدف استفاده از ارتز سرخوردگی مهره
کودکان یا بزرگسالانی که به سر خوردگی مهره مبتلا هستند می‌توانند به عنوان بخشی از برنامه درمان غیر جراحی (یا مراقبت‌های محافظه کارانه)، از بریس یا آرتز استفاده کنند. معمولا برای بیماران مبتلا به شکستگی پارس اینترآرتیکولاریس توصیه می‌شود از ارتز و بریس استفاده شود که معمولا – اگر از بریس مناسب و به نحو درست استفاده شود- باعث درمان نیز می‌شود.
کمربند یا شکم بند طبی باعث فشردگی عضلات شکم شده و باعث می‌شود بخشی از فشار وارده بر ستون فقرات کم شود. هدف از انجام این کار آن است که درد تا حدودی کاهش یافته و در عین حال کمک کند تا شکستگی پارس اینترآرتیکولاریس ترمیم شود.
شکم‌بندهای طبی
شکم بندهای طبی از پارچه‌ای نرم ساخته شده‌اند و معمولا در داخلشان نوارها و حائل‌ها محکمی قرار گرفته است. مثل شکم بندهایی که سابقا زنان اروپایی زیر لباس خود می‌پوشیدند، شکم بندهای طبی نیز از جلو، پشت و یا کنار با نوار تنگ و گشاد می‌شوند. در اکثر موارد، بیمار باید در طول روز شکم بند طبی خود را بپوشد ، اما می‌تواند در شب آن را در بیاورد. با این وجود، پزشک دستورالعملی مخصوص فرد در مورد نحوه و زمان استفاده از شکم بند ارائه خواهد کرد.
بریس
بریس‌ها از پلاستیک ساخته شده‌اند، به همین دلیل محکمتر از شکم بندها هستند. امروزه انواع مختلفی از بریس از جمله بریس بوستون در دسترس است. پزشک تشخیص می‌دهد که چه نوع بریسی برای هر فرد مناسب است.
ممکن است حتی نیاز باشد برای یک فرد بریسی مخصوص خود او به صورت سفارشی ساخته شود، به ویژه اگر سر خوردگی مهره در فردی بسیار شدید باشد (یعنی میزان لغزش مهره روی مهره پایینی خیلی زیاد باشد). بریس‌های سفارشی به تجویز پزشک و توسط یک متخصص ساخت آرتز ساخته می‌شود و لازم است در هنگام ساخت برای این اطمینان از این که بریس مناسب و اندازه بیمار هست یا خیر آن را امتحان کند.
نحوه استفاده از شکم بند و بریس
شما باید تمام دستورالعمل های پزشک خود را انجام دهید تا بریس یا شکم طبی که استفاده می‌کنید تاثیر درمانی لازم را داشته باشد. زمانی که شکم بند یا بریس خود را گرفتید، پزشک به شما درباره نحوه استفاده از آن و این که چه وقت باید آن را ببندید، چطور باید آن را ببندید، و چه زمانی نباید از آن استفاده کنید توضیح خواهد داد. پزشک حتی برای شما توضیح می‌دهد که چه کار کنید تا از تحریک شدن پوستتان جلوگیری شود. به طور کلی برای جلوگیری از تحریک و محافظت از پوست خود میتوانید یک تی شرت نخی نازک زیر شکم بند یا بریس خود بپوشید.
ممکن است نگران باشید که نکند استفاده از بریس، باعث تضعیف بیش از حد عضلات کمرتان شود. اما نگران نباشید، اکثر پزشکان معتقدند که این مساله اتفاق نمی‌افتد. اگر به دستورالعمل پزشک در مورد زمان استفاده از بریس عمل کرده (و آن را بیشتر از زمانی که به شما گفته شده نپوشید)، بدن شما بیش از حد به بریس وابسته نخواهد شد.
استفاده از بریس بعد از جراحی
اگر برای اصلاح یا تثبیت سر خوردگی مهره خود مجبور به انجام جراحی باشید، ممکن است لازم باشد بعد از جراحی، از بریس استفاده کنید. بریس از ستون فقرات و ماهیچه‌های شما در دوران بهبودی پشتیبانی می‌کند.
دیگر راه‌های درمان سرخوردگی مهره ستون فقرات
اصلاح فعالیت‌ها
اگر ورزش و فعالیت‌های خاصی باعث افزایش درد پایین کمر شما شود ، پزشک ممکن است توصیه کند تا مدتی انجام ان‌ها را متوقف کنید تا دردتان کم شود. این بدان معنا نیست که شما نمی‌توانید هیچ فعالیت یا ورزشی داشته باشید. انجام فعالیت‌هایی با شدت متوسط و کم فشار مانند تای چی یا شنا باعث افزایش جریان خون به ستون فقرات شده و می‌تواند روند بهبودی شما را تسریع کند.
داروهای مسکن
وجود التهاب در ستون فقرات و بافت نرم اطراف آن می‌تواند باعث تحریک و تورمی شود که در زمان انجام حرکت بدتر می‌شود، به همین دلیل پزشک ممکن است برای شما داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا NSAID تجویز کند. این داروها التهاب و درد را کاهش داده و به شما کمک می‌کنند تا فعالیت خود را حفظ کنید.
معمول‌ترین داروهای ضد التهابی ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپیرین هستند که همه آن‌ها بدون نیاز به نسخه در دسترس هستند و پزشک می‌تواند نحوه استفاده از آن‌ها را به شما یاد بدهد. اگر سرخوردگی مهره موجب درد شدیدتری شود که با مسکن‌های ضد التهابی معمولی رفع نشود، پزشک ممکن است داروی قوی‌تری برایتان تجویز کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی می‌تواند درد پایین کمر را برطرف کرده و باعث شود فرد بتواند ورزش و فعالیت‌های دیگر خود را از سر بگیرد. فیزیوتراپیست‌ها که می‌دانند چطور باید به افرادی که دچار آسیب‌های ستون فقرات هستند کمک کنند تا بهبود یابند، تمرین‌های ساده ای برای تقویت عضلات شکم و کمر به بیماران آموزش خواهند داد. عضلات مرکزی قوی ، بخشی از فشاری که بر ستون فقرات وارد می‌شود را متحمل شده، و یک بریس داخلی که از ستون فقرات پشتیبانی کرده و باعث تثبیت آن می‌شود ایجاد می‌کنند.
کشش عضلاتی که از ستون فقرات پشتیبانی می‌کنند نیز می‌تواند درد و ناراحتی را کم کرده و فشار را در قسمت پایین کمر کاهش دهد. در اغلب افراد مبتلا به لغزش مهره اغلب دچار گرفتگی هستند، عضلات همسترینگ، که در پشت پاها از باسن تا زانوها کشیده شده‌اند دچار گرفتگی هستند. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما تمرینات کششی اموزش دهند که میتوانید روزانه در خانه انجام دهید.
فیزیوتراپیست‌ها بر اساس علائم ونشانه‌های هر فرد و نتایج آزمایشات تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، یک برنامه تمرینی برای او تنظیم می‌کنند که مناسب آسیب‌دیدگی فرد باشد.
پزشک ممکن است برای شما یک برنامه ۶ تا ۱۲ هفته‌ای فیزیوتراپی تجویز کند. فیزیوتراپیست هر شش هفته یکبار میزان پیشرفت شما را بررسی می‌کند تا بفهمد آیا نیازی به درمان بیشتری هست یا نه.
تزریق کورتون
با تزریق کورتون در واقع یک داروی ضد التهابی را طور مستقیم به ستون فقرات وارد می‌کنند. توصیه می‌شود تنها زمانی از تزریق کورتون استفاده شود که سایر روش‌های درمانی غیر جراحی تاثیری در کاهش درد نداشته باشند. کورتون می‌تواند تا مدت زیادی باعث تسکین درد شود. کورتون به طور مستقیم به فضای اپیدورال، یعنی ناحیه‌ای در اطراف نخاع که با مایع نخاعی پر شده تزریق می‌شود.
این تزریق با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. پزشکان متخصص و رادیولوژیست‌ها برای تزریق از اشعه ایکس کمک می‌گیرند تا مطمئن شوند دارو دقیقا در محل که باید تزریق می‌شود. انجام این کار معمولا کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
تسکین دردی که از تزریق استروئید ( کورتیکواستروئید) ایجاد می‌شود ممکن است از یک هفته تا یک سال یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد. با این حال، این روش برای همه موثر نیست.
بیشترین تاثیر از تزریق استروئید زمانی به دست می‌آید که قبل از شروع فیزیوتراپی انجام شود چرا که باعث می‌شود فرد بتواند تمرینات تقویتی شکم و کمر را با ناراحتی کمتری انجام دهد.
چطور می‌توان روند سر خوردگی مهره را پیش‌بینی کرد؟
پیش‌بینی روند بیماری سرخوردگی مهره بستگی به علت، شدت، و وضعیت کلی بیمار دارد. در اغلب موارد درمان‌های محافظه کارانه برای سرخوردگی مهره موثرند. بیمارانی که علائم پایداری دارند و یا سرخوردگی مهره در آن‌ها شدید و تروماتیک است ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
آیا می‌توان از بروز سرخوردگی مهره جلوگیری کرد؟
تنها راه پیشگیری از سرخوردگی مهره جلوگیری از آسیب دیدن ستون فقرات است.
