اسکولیوز باعث چرخش استخوان‌های ستون فقرات یا کج شدن آن‌ها شده و در نتیجه این شرایط ستون فقرات در نواحی مختلف از حالت صاف خود خارج می‌شود. به این ترتیب ستون فقرات ظاهر حرف C یا S را پیدا خواهد کرد. انحنای اسکولیوز در اکثر موارد در ناحیه بالا یا ناحیه میانی کمر ایجاد می‌شود، اما امکان مشاهده آن در ناحیه پایین کمر نیز وجود دارد. علاوه بر این گاهی اوقات ممکن است این مشکل در هر دو بخش بالا و پایین ستون فقرات ایجاد شود.
دلایل ایجاد اسکولیوز
برخی از دلایل ابتلا به اسکولیوز به شرح زیر هستند:
- فلج مغزی. شرایطی که با وارد شدن آسیب به مغز همراه است.
- دیستروفی عضلانی. یک مشکل ژنتیک که باعث ضعف عضلات می‌شود.
- سندرم مارفان. یک اختلال که با آسیب دیدگی بافت‌های پیوندی همراه است.
- افزایش سن می‌تواند با تغییر در شرایط دیسک‌ها و مفاصل در ستون فقرات همراه باشد.
- کاهش تراکم استخوانی می‌تواند باعث ابتلا به اسکولیوز شود.
علائم
انحنای کم ایجاد شده در ستون فقرات کودکان اغلب مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد و این شرایط تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که کودک به سنین بلوغ رسیده و مشکلات و علائم ناشی از این بیماری در وی تشدید گردد. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- شانه‌های کج و غیرمتقارن که در آن تیغه یک شانه بالاتر از شانه دیگر قرار می‌گیرد.
- برجستگی دنده‌ها در یک طرف بدن
- خط کمر غیرمتقارن
- بالاتر قرار گرفتن یک باسن در مقایسه با باسن دیگر
به خاطر اینکه در دوران نوجوانی فرد به ظاهر خود حساس بوده و در موارد ابتلا به اسکولیوز از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری می‌کند، در بسیاری از موارد ابتلا به اسکولیوز اولین بار در طول بررسی‌های انجام شده در مدرسه یا ملاقات منظم با پزشک کودکان تشخیص داده خواهد شد.
تشخیص
برای تشخیص ابتلا به اسکولیوز از روش‌های زیر استفاده می‌شود.
معاینه فیزیکی
معاینات فیزیکی استاندارد برای اسکولیوز از آزمایش خم شدن به جلوی آدام (Adam’s forward bend test) تشکیل می‌شود. در طول این معاینه، از بیمار خواسته می‌شود در حالتی که پاهای وی در کنار یکدیگر قرار گرفته، زانوها صاف و دست‌های وی آزادانه رها می‌باشد، به جلو خم شود. به این ترتیب پزشک می‌تواند وضعیت ناحیه کمر بیمار را بررسی کرده و با مشاهده تفاوت در ظاهر دنده‌ها در دو طرف بدن، ایجاد مشکل اسکولیوز را تشخیص دهد. در حقیقت مشکلات ایجاد شده در ناحیه ستون فقرات در این حالت به راحتی قابل تشخیص می‌باشد.
عکس‌برداری رادیولوژی
عکس‌برداری رادیولوژی می‌تواند یک تصویر واضح از شرایط استخوانی ستون فقرات در اختیار پزشک قرار دهد. این تصویر به پزشک امکان می‌دهد موقعیت دقیق ایجاد انحنا در ستون فقرات را تشخیص داده و شدت مشکل را اندازه‌گیری کند. معمولاً، انحنای ایجاد شده بیش از ۲۵ درجه به مقداری است که لازم است برای آن از روش‌های درمان مناسب استفاده شود.
درمان
پزشک در هنگام تعیین برنامه درمان شرایط مختلف زیر را مورد توجه قرار می‌دهد:
- محل ایجاد انحنا در ستون فقرات
- شدت انحنا در ستون فقرات
- سن بیمار
- تعداد سال‌های باقیمانده از دوران رشد فرد. در حقیقت اگر بیمار سن رشد خود را به‌طور کامل سپری کرده باشد، احتمال تشدید مشکل انحنای ستون فقرات کمتر وجود خواهد داشت.
روش‌های درمان قابل استفاده به این منظور به شرح زیر هستند.
بریس
در صورتی که انحنای ستون فقرات بین ۲۵ و ۴۵ درجه بوده و بیمار هنوز در سنین رشد باشد، پزشک ممکن است از بریس برای درمان وی استفاده کند. در حقیقت علیرغم اینکه استفاده از بریس نمی‌تواند انحنای فعلی ایجاد شده در ستون فقرات را صاف کند، در اکثر مواقع امکان استفاده از این روش برای جلوگیری از تشدید مشکل تا زمان جراحی وجود خواهد داشت.
امروزه انواع مختلف بریس‌ها برای شرایط اسکولیوز مورد استفاده قرار می‌گیرند. اکثر این ابزارها بریس زیر بغل هستند که به صورت سفارشی برای بیمار ساخته شده و استفاده از آن‌ها ساده و راحت است. به این ترتیب پزشک معمولاً توصیه‌های لازم را درباره بهترین بریس مناسب برای استفاده به بیمار ارائه کرده و مدت زمان لازم برای استفاده از بریس را در طول روز برای بیمار مشخص می‌کند. بیمار می‌تواند برای پنهان کردن بریس به سادگی از لباس‌های گشاد استفاده کند. همچنین امکان در آوردن بریس در طول انجام فعالیت‌های ورزشی برای فرد وجود دارد.
تمرین‌های حرکتی و فیزیوتراپی
روش‌های فیزیوتراپی می‌تواند باعث کاهش درد بیمارانی شود که شرایط اسکولیوز آن‌ها در حال درمان است. در این شرایط مهم است که بدن سیستم مرکزی قوی برای درمان داشته باشد و به همین خاطر تمرین‌های حرکتی به‌طور خاص به صورتی برای بیمار در نظر گرفته می‌شوند که امکان تقویت و ایجاد ثبات در عضلات مرکزی بدن با استفاده از تمرین‌های حرکتی وجود داشته باشد. متخصصین فیزیوتراپی از تمرین‌های مختلف و اصلاحات لازم برای تغییر موقعیت بدن بیمار استفاده می‌کنند تا به این ترتیب مطمئن شوند تمام فعالیت‌های لازم برای حداقل کردن درد بیمار انجام شده است.
در نظر داشته که باشید که انجام خودسرانه هر گونه ورزش برای درمان انحراف ستون فقرات می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به همین دلیل قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی حتماً با متخصص طب فیزیکی و حرکات اصلاحی صحبت کنید.
انواع تمرین‌های حرکتی مورد استفاده برای مشکل اسکولیوز به شرح زیر هستند.
کشش ستون فقرات از پهلو با استفاده از توپ مخصوص تمرین
- این تمرین را با زانو زدن بر روی کفپوش و قرار دادن انحنای ستون فقرات بر روی یک توپ مخصوص انجام تمرین‌های حرکتی آغاز کنید. نقطه تماس بدن با توپ در این حالت باید بین ران و دنده‌ها قرار داشته باشد.
- پهلوی خود را بر روی توپ به آرامی حرکت دهید. حرکت شما در این حالت می‌بایست به صورتی باشد که محل اتصال بدن با توپ بین ران‌ها و ناحیه پایین قفسه سینه قرار گیرد.
- تعادل خود را حفظ کرده و دست خود را به سمت بالا بکشید. این وضعیت را برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه حفظ کرده و حرکت را برای ۲ تا ۳ مرتبه در هر روز تکرار کنید.
حرکت کشش با حوله لوله شده به صورت غلتک
- یک حوله را به صورت لوله در آورده و حوله را برای انجام تمرین حرکتی بر روی یک حصیر با پهنای مناسب قرار دهید.
- در مرحله بعد روی حوله از یک طرف بدن دراز بکشید. در این شرایط لازم است حوله بین ران و قفسه سینه قرار گرفته باشد.
- در حالتی که پای بالای خود را صاف کرده و پای پایین خود را از محل زانو خم می‌کنید، دست بالای خود را به سمت خارج تا زمانی بکشید که دست شما به زمین برسد.
خم شدن به جلو با فشار وزنه
- بر روی یک توپ بزرگ مخصوص انجام تمرین‌های حرکتی نشسته، پاهای خود را در جلوی بدن بر روی زمین گذاشته و تعادل خود را در این شرایط حفظ کنید. به صورتی به جلو خم شوید که فرض می‌کنید یک جسم شبیه به میز در جلوی بدن شما قرار دارد.
- وزنه‌های سبک به دست‌ها گرفته و آن‌ها را به مقداری بلند کنید که این وزنه‌ها موازی سطح زمین قرار گیرند. در این حالت مطمئن شوید بازوها نزدیک به بدن قرار گرفته و آرنج در حالت آزاد قرار داد. سپس به آرامی وزنه‌های سبک را پایین و بالا آورده و حرکت را تکرار کنید.
- این حرکت را ۳ مرتبه و در هر مرتبه ۳ بار تکرار کنید.
حرکت زانوی جمع شده برای آزاد کردن عضلات ستون فقرات
- به پشت بر روی زمین یا تخت خواب دراز بکشید. زانوهای خود را جمع کرده و با باز کردن دست‌ها حالت بدن را به صورت حرف T در آورید.
- در ادامه زانوهای خود را در دو جهت در حالتی حرکت دهید که شانه‌های شما بر روی زمین قرار داشته باشند.
- زانوهای خود را قبل از بازگشت به شرایط اولیه پایین آورده و در موقعیت راحت قرار دهید.
همان‌طور که گفته شد، انجام تمرین‌های حرکتی برای اسکولیوز علیرغم مفید بودن می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به همین خاطر لازم است قبل از انجام این تمرین‌ها با پزشک معالج در این رابطه صحبت شود.
درمان دستی و ماساژتراپی
مهم است که توجه داشته باشید با وجودی که درمان دستی می‌تواند باعث کاهش علائم و درد ناشی از اسکولیوز شود، لازم است پس از این درمان یا در طول آن با مراجعه به پزشک از سایر روش‌های درمان اسکولیوز نیز استفاده شود تا به این ترتیب امکان دستیابی به نتایج درمان مناسب برای فرد وجود داشته باشد. از طرف دیگر ماساژتراپی می‌تواند به افراد دچار مشکلات اسکولیوز عملکردی و ساختاری کمک کند تا انعطاف‌پذیری عضلات خود را بازیابی کرده و عضلات موجود در ناحیه پشت و کمر خود را ریلکس نمایند.
استفاده از خدمات افراد متخصص در حوزه درمان دستی و ماساژتراپی نقش با اهمیت در درمان مشکلات ناشی از اسکولیوز دارد. در این حالت روش‌های درمان استفاده شده ترکیبی از تمرین‌های کششی، تغییر موقعیت، فشار به نقاط مختلف و ماساژ است تا به این ترتیب بتوان بین عضلات بدن و ناحیه کمر تعادل و توازن ایجاد کرد. علاوه بر این معمولاً از عادت‌های حرکتی خاص برای بیمار جهت از بین بردن مشکلات ناشی از اسکولیوز عملکردی استفاده خواهد شد.
طب سوزنی
طب سوزنی معمولاً برای افرادی استفاده می‌شود که با بالا رفتن سن دچار مشکلات اسکولیوز به خاطر تحلیل ستون فقرات شده و در عمل این مشکلات در نتیجه ترکیب فاکتورهای سن و فرسایش ستون فقرات ایجاد شده باشد. در حقیقت طب سوزنی نقش کلیدی در کنترل درد بیمار داشته و نیز می‌تواند بهبود مشخص در انحنای ایجاد شده در ستون فقرات برای بیمار به همراه داشته باشد. پس از استفاده طب سوزنی برای یک دوره حدود شش هفته‌ای، درد کمر بیمار نه تنها بهبود پیدا می‌کند، بلکه علاوه بر این انحنای ایجاد شده در ستون فقرات نیز به‌طور مشخص کاهش پیدا خواهد کرد.
روش جراحی
در مواردی که زاویه ایجاد شده در ستون فقرات بیش از ۴۵ تا ۵۰ درجه باشد و استفاده از بریس نتواند به توقف ایجاد انحنای بیشتر در ستون فقرات کمک کند، پزشک احتمالاً از عمل جراحی برای رفع مشکل بیمار استفاده خواهد کرد. توجه داشته باشید انحنای شدید ایجاد شده در ستون فقرات در صورت درمان نشدن می‌تواند به تدریج تشدید شده و باعث ایجاد مشکلات خاص برای عملکرد ریه‌ها شود.