انحنای ستون فقرات یا اسکولیوز خمیدگی بدون درد ستون فقرات که گاهی حالت پیشرونده داشته و باعث تغییر شکل قفسه سینه و پشت میشود. این عارضه می‌تواند مهره‌های قفسه سینه‌ای یا مهره‌های کمری ستون فقرات را درگیر سازد. اسکولیوز بیشترین شیوع را در نوجوانان داشته و در دختران شایعتر از پسران است. در مراحل اولیه این بیماری علایم واضحی وجود ندارد و توسط پزشک یا مسئول بهداشت مدرسه در طی معاینات معمول کشف میشود.
مراحل پیشرفته اسکولیوز
- انحنای قابل مشاهده قسمت بالای تنه. ستون فقرات به شکل S یا کمان درمی آید.
- شانه‌ها غیرهم‌تراز شده و مدور می‌گردند.
- فرورفتگی قفسه سینه
- حرکت موجی پشت
- به جلو کشیده شدن یک طرف لگن
- درد پشت
بیماری انحنای ستون فقرات شاید برای خیلی از مردم چندان نام آشنایی نباشد، ولی کسانی که به اسکولیوز مبتلا شده باشند، درد و عذاب را به خوبی درک می‌کنند. یک ناراحتی مربوط به ستون فقرات است که عمدتا کودکان را درگیر می‌کند. از هر هزار نفر کودک آمریکایی ۳ تا ۵ نفر به این عارضه مبتلا می‌شوند که شیوع نسبتا بالایی است.
علت
علت ایجاد این بیماری شناخته شده نیست. برخی محققان، به امکان ارتباط بین استفاده نادرست از کوله پشتی و ایجاد اسکولیوز اشاره کرده‌اند ولی هیچ مدرک علمی مستندی برای تایید این ارتباط وجود ندارد. از دید علت‌شناختی را به دو گروه عمده تقسیم می‌کنند. درصد عمده‌ای از آنها بدون علت یا ایدئوپاتیک است و درصد کمی هم می‌تواند به‌دلیل اختلالات سیستم عصبی یا برخی اختلالات عضلانی ایجاد شود. تومورهای نخاعی، اشکال پیشرفته بیماری دوشن و فلج اطفال می‌توانند منجر به این عارضه شوند.
در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌تواند عوارض بسیار بدی را به‌دنبال خود داشته باشد.در عین حال انحنای ستون فقرات می‌تواند به طور وراثتی از والدین به کودکان انتقال یابد، ولی محققان هنوز ژن یا ژن‌های مرتبط با بیماری انحنای ستون فقرات را کشف نکرده‌اند.
حدود ۸۰ درصد موارد بدون علامت بوده و قبل یا در طی دوران بلوغ ظاهر می‌شوند. دختران بیشتر از پسرها مبتلا شده و شدت اسکولیوز در دختران بیشتر است. هرچه کودک در سنین پایین‌تر مبتلا شود، احتمال پیشرفت و وخیم‌تر شدن انحنای ستون فقرات بیشتر خواهد بود. در عین حال هرچه زاویه انحراف ستون فقرات بیشتر باشد، وضعیت بیماری بدتر خواهد بود و آخر اینکه اگر این انحراف ستون فقرات در ناحیه فوقانی ستون فقرات باشد خطر پیشرفت بیماری بیشتر خواهد بود.
این بیماری بدون درد پیشرفت می‌کند و امکان دارد به‌خاطر عدم تشخیص به موقع، یک قوس ۱۰ درجه به قوسی ۵۰ تا ۶۰ درجه تبدیل شود و آنگاه فقط باید از درمان‌های تهاجمی و خطرناک کمک گرفت. متاسفانه بی‌توجهی کودکان و والدین به انحنای ستون فقرات می‌تواند باعث پیشرفت آرام بیماری شود. بیماری اسکولیوز می‌تواند باعث مشکلات خطرناکی نظیر دردهای شدید کمر، مشکلات تنفسی، دفورمیتی‌های اسکلتی و صدمات قلب و ریه شود.
حال این سوال مطرح میشود که اگر اسکولیوز بدون درد است، پس چرا باعث کمردردهای مزمن میشود؟ فرض کنید کسی در ۱۵ سالگی تشخیص داده شود. در صورت عدم درمان، مثلا در سن ۵۰ سالگی، مشکلات جانبی دیگری آغاز میشود. بنابراین در درازمدت در این فرد عوارضی مثل درد پدیدار می‌شوند. اکثر عوارض بیماری مربوط به اسکولیوز درازمدت درمان نشده هستند.درمان دردهای ستون فقرات در افراد مبتلا به مراتب دشوارتر است.
علت این بیماری می تواند عوامل زیر باشد :
- بیماری‌های دستگاه عصبی مرکزی، نظیر فلج اطفال یا دیستروفی عضلانی
- نقایص مادرزادی ستون فقرات
- نابرابری طول پاها
- عوامل تشدید کننده بیماری
- سابقه خانوادگی اسکولیوز
علایم و نشانه ها
- برجستگی غیر عادی در ستون مهره ها همراه یا بدون انحناء جانبی ستون فقرات
- درد
- اشکال در راه رفتن
- خستگی زودرس
- اختلالات تنفسی و عصبی
روش تشخیص
بهترین روش تشخیص ، معاینه دقیق توسط پزشک متخصص است. روشهای پرتونگاری (رادیو گرافیک) هم در تشخیص این معاینه کمک کننده است. در اسکولیوز اگر از پشت به ستون فقرات نگاه کنیم ستون فقرات به‌جای اینکه مسیری مستقیم را به سمت بالا طی کند به سمت راست یا چپ زاویه پیدا کرده است.
درمان اسکولیوز
تشخیص براساس معاینه فیزیکی و رادیوگرافی ستون فقرات مطرح می‌گردد.بسیاری از موارد اسکولیوز خفیف بوده و درمان چندانی جز درمان فیزیکی به‌منظور تقویت عضلات پشت و اصلاح وضعیت فیزیکی ظاهری بدن نیاز ندارند.در مورد کودکانی که به درمان بیشتری نیازمندند معمولاً استفاده از بریس طبی پشت توصیه میشود. انواع جدیدتر بریس پس از پوشیده شدن کمتر در ظاهر قابل مشاهده بوده و این امکان را فراهم می‌آورند که فرد مانند افراد عادی لباس بپوشد. بریس های طبی اسکولیوز در شرکت تولید تجهیزات ارتوپدی فنی R&R مرکز درمانی شرکت ( کلینیک امید) تولید و عرضه می شود.
در مورد بزرگسالان نیازمند درمان، ورزش‌هایی به منظور تقویت عضلات پشت توصیه می‌گردد. از آنجا که در بزرگسالان رشد ستون فقرات متوقف شده است، استفاده از بریس پشت مؤثر نیست.جراحی برای اصلاح تغییر شکل توصیه می‌گردد.
اگر طول دوپا نابرابر باشد، کفش مخصوص برای پای کوتاهتر ممکن است تجویز شود.
